Budowę franciszkańskiego kościoła Santa Croce rozpoczęto w 1274 roku, prawdopodobnie pod kierunkiem twórcy katedry, Arnolfa di Cambio. Budowa została przerwana na skutek rozłamu w szeregach franciszkanów i podjęta dopiero z początkiem XV wieku. Wtedy Santa Croce był już miejscem pochówku wybitnych obywateli Florencji. W posadzce kościoła jest ponad 270 tablic pamiątkowych, a bardziej okazałe pomniki poświęcone są takim osobom, jak Ghiberti, Michał Anioł, Galileusz, Macchiavelli i Dante, choć ostatni z nich jest w rzeczywistości pochowany w Rawennie, gdzie zmarł na wygnaniu. Jeden z nagrobków w kaplicy Salvatich poświęcony jest Zofii z Zamoyskich Czartoryskiej. W tej samej kaplicy jest również nagrobek Zofii z Kickich Cieszkowskiej (brązowe drzwi tego grobowca rzeźbił Teofil Lenartowicz), a w kaplicy Najświętszego Sakramentu (w prawym transepcie) - Michała Bogorii-Skotnickiego.

Vasari: Grobowiec Michała Anioła

Donatello: Zwiastowanie

Po prawej stronie, koło pierwszego filaru stoi wykonany przez Vasariego pomnik Michała Anioła, którego ciało zostało sprowadzone z Rzymu do Florencji w lipcu 1574 roku, co upamiętniono uroczystym nabożeństwem żałobnym w San Lorenzo. Po drugiej stronie kościoła jest grobowiec Galileusza, zbudowany w 1737 roku, gdy wreszcie zdecydowano się pochować wielkiego naukowca po chrześcijańsku, a w prawej nawie bocznej, zaraz za drugim ołtarzem - neoklasyczny cenotaf Dantego. Boczne drzwi przy końcu tej nawy flankowane są Zwiastowaniem Donatella, płaskorzeźbą ze złoconego kamienia.

Giotto: fresk z kaplicy Bardi

Kaplice od wschodniego końca Santa Croce stanowią kompendium XIV-wiecznej sztuki florenckiej, ukazując zakres wpływów Giotta i dużą wszechstronność jego naśladowców. Na uwagę zasługuje Cappella Castellani

Agnolo Gaddi: kaplica główna

(zach. strona prawego transeptu) - w całości pokryta freskami Agnola Gaddiego (XV w.), sąsiednia Cappella Baroncelli - ozdobiona przez ojca Agnola, Taddeo, Cappella Rinuccini (przy zakrystii) - z uroczystymi freskami Giovanniego da Milano oraz Cappella Medici (na końcu korytarza - z dużą terrakotą ołtarzową Andrei della Robbia.
Zarówno Cappella Peruzzi, jak i Cappella Bardi (na prawo od prezbiterium) są całkowicie pokryte freskami Giotta. W tej pierwszej (dalej od prezbiterium) ukazane są sceny z życia Św. Jana Chrzciciela i Św. Jana Ewangelisty, w drugiej - życie Św. Franciszka. Agnolo Gaddi wykonał wszystkie freski wokół i ponad ołtarzem głównym, a także ołtarze w oknach ostrołukowych. Druga Cappella Bardi, po prawej stronie prezbiterium, mieści drewniany krucyfiks Donatella.

Brunelleschi: kaplica Pazzich

Jeżeli jakiś budynek ucieleśnia ducha wczesnego renesansu, z pewnością jest to Cappella dei Pazzi Brunelleschiego, przy końcu pierwszego dziedzińca Santa Croce. Zaprojektowana w latach czterdziestych, a ukończona w latach siedemdziesiątych XV wieku - wiele lat po śmierci architekta, kaplica odznacza się rzadko spotykaną harmonią kompozycyjną i zintegrowaniem dekoracyjnego detalu. Polichromię, która zdobi wewnętrzną powierzchnię kopuły portyku, wykonał Luca della Robbia, podobnie jak tondo Św. Andrzej nad drzwiami i znajdujące się wewnątrz niebieskie i białe tonda apostołów.

Muzeum Santa Croce - Refektarz

Przestronny drugi dziedziniec, również zaprojektowany przez Brunelleschiego, jest chyba najbardziej zacisznym miejscem w centrum Florencji. Museo dell'Opera di Santa Croce (wejście z pierwszego dziedzińca) mieści różnorodne zbiory sztuki, m. in. Ukrzyżowanie Cimbuego, freski Taddea Gaddiego i Orcagni oraz olbrzymi złocony Św. Ludwik z Tuluzy Donatella, wykonany dla Orsanmichele.

---

Michał Anioł: Madonna della Scala

Na północ od Santa Croce, przy Via Ghibellina 70, znajduje się dom pamiątkowy Michała Anioła - Casa Buonarroti. Był on rzeczywiście właścicielem tego domu, lecz nigdy tu nie mieszkał. Przekazał go jedynemu potomkowi rodu - bratankowi, którego syn przekształcił część domu w galerię poświęconą swemu stryjecznemu dziadkowi. Najbardziej fascynujące eksponaty umieszczono w kilku salach na pierwszym piętrze. Dwa największe skarby znajdują się w pierwszym pokoju na lewo od schodów: Madonna przy schodach (Madonna della Scala) - najwcześniejsza znana praca Michała Anioła, wyrzeźbiona w wieku najwyżej szesnastu lat oraz Walka Centaurów z Lapitami - również nie dokończona praca niewiele późniejsza, wykonana, gdy młody artysta mieszkał na dworze Medyceuszów.